Utaje odnele 14,8 milijardi dinara

od teškog i organizovanog kriminala posebnu pažnju posvetilo upravo tim specifičnim oblicima kriminala, koji na direktan način utiču na stvaranje nelojalne konkurencije na tržištu, smanjenje broja radnih mesta, kvaliteta javnih usluga zbog manjih buyetskih prihoda, pojavu sive ekonomije, nelegalnih tržišta...

Po procenama, krivična dela iz oblasti ekonomije čine manje od deset odsto ukupno prijavljenih krivičnih dela u državi, ali zato visina počinjene materijalne štete iznosi oko 60 odsto ukupne štete nastale vršenjem svih drugih krivičnih dela. Značajan udeo u oblasti ekonomskog kriminala imaju poreska krivična dela, koja se izdvajaju kako po stepenu organizovanosti, tako i po visini buyetskog oštećenja. U prilog tome govori podatak da je u poslednje dve godine otkriveno 1.956 poreskih krivičnih dela i da su podnete krivične prijave protiv 2.621 lica zbog izbegnutih poreskih obaveza u iznosu većem od 14,8 milijardi dinara.



Poreska krivična dela uglavnom se vrše nepodnošonjem poreskih prijava i unošenjem lažnih podataka u prijavama PDV-a s ciljem izbegavanja plaćanja poreza ili neosnovanog iskazivanja iznosa za povraćaj poreza ili poreski kredit, neprijavljivanjem stvarnog prihoda ili korišćenjem lažnih faktura, koje najčešće ne prati promet dobara i usluga. Poseban problem s kojim se suočavaju predstavnici službe za sprovođenje zakona jeste izbegavanje krivične odgovornosti i otežavanje kontrole plaćanja javnih prihoda zbog preregistracije privrednih subjekata s teritorije užeg dela Srbije na područje Kosova i Metohije, koja se rade da bi se dokumentacija učinila nedostupnom i onemogućili kontrola i utvrđivanje javnih prihoda. Najčešće je reč o privrednim subjektima koji svoje poslovanje organizuju poput preduzeća nazvanih „peračka” odnosno „fantomska”, kao i oni poslovni subjekti koji su imali poslovne odnose s tim preduzećima.



U izveštaju se ukazuje na to da se jedan od najčešćih oblika utaje poreza s elementima organizovanosti učinilaca odnosi na uvoz i promet tekstila, obuće i odeće iz azijskih i evroazijskih zemalja. Članovi krivimalnih grupa s vlasnicima većeg broja privrednih društava registoravnih u Srbiji obavljaju transport, uvoz i stavljaju u promet tu robu korišćenjem falsifikovane dokumentacije, a sve u nameri da se prikrije i lažno predstavi vrednost robe da bi se izbeglo plaćanje poreskih i carinskih obaveza prlikom uvoza u Srbiju. Vrednost robe na ulaznim računima najčešće je više puta umanjena u odnosu na tržišnu.



Najveću pretnju u oblasti poreskih krivičnih dela predstavlja poslovanje preko takozvanih fantomskih preduzeća. Blizu 450 takvih preduzeća otkriveno je 2013. i 2014. godine. Najčešće se koriste za izdavanje fiktivne poslovne dokumentacije i prikazivanje poslovnog odnosa s privrednim subjektima koji zapravo ne postoji, čime se omogućava prikrivanje prodaje robe na crno, izbegavanje poreza i akciza, ali i pranje novca. Ta preduzeća se nakon zloupotreba gase i ne postoji mogućnost naplate jer se uglavnom radi o privrednim društvima s ograničenom odgovornošću, koja odgovaraju imovinom koje zapravo nema.



Sumnjive transakcije obavljene preko „fantomskih preduzeća” najčešće su nabavka dobara i usluga radi neosnovanog korišćenja prethodnog poreza, kao i prodaja robe na crno bez evidentiranja u poslovnim knjigama, avansna plaćanja uz navođenje fiktivnih osnova uplate, podizanje značajnih iznosa u gotovom novcu koji se vraćaju vlasnicima regularnih preduzeća umanjena za iznos provizije, a potom služe za isplatu zarada na crno ili za lične potrebe.



Transakcije „prljavog” novca preko of-šor kompanija odvijaju se u dva pravca: iz Srbije prema tim kompanijama i obrnuto. „Prljavi” novac iz Srbije se nakon prebacivanja u of-šor kompaniju, u cilju prikrivanja novčanih tokova, raslojava na račune više drugih kompanija i fizičkih lica u inostranstvu, a u Srbiju se vraća na osnovu kreditnih plasmana od investicionih kompanija, zaključivanjem takozvanih subordiniranih zajmova, kao i drugim vidovima investicionog ulaganja, zajmova, pomoći i usluga.



LJ. Malešević

 

Organizovano osnivanje ili kupovina preduzeća



Primetna je i pojava da fizička lica u Srbiji organizovano osnivaju ili kupuju preduzeća, a zatim povezano deluju tokom kratkog perioda radi prenosa poreskih obaveza s regularnih preduzeća na „fantomska”. Primećena je pojava da „fantomska preduzeća” u kratkom periodu iskazuju veliki promet u PDV prijavama, s neznatnim iznosom iskazane poreske obaveze.

Zloupotrebe u privatizaciji



Otkrivene su i zloupotrebe u postupcima privatizacije. One se uglavnom odnose na nezakonito raspolaganje imovinom subjekta privatizacije da bi se pribavila korist kupcu – prodaja nepokretnosti u vlasništvu subjekta privatizacije suprotno propisanim procedurama i po umanjenoj vrednosti u odnosu na tržišnu, nezakonito opterećenje imovine privatizovanog preduzeća i zloupotrebe u postupku prikazivanja investiconih ulaganja.