Portreti Joana i Sofije Joanović-Bekeš u Galeriji Matice srpske

Reč je o portretima Joana i Sofije Joanović-Bekeš iz 1796. rad srpskog slikara Pavela Đurkovića. Po rečima dr Tijane Palkovljević Bugarski, upravnice Galerije Matice srpske kolekcija se stalno menja i dopunjuje i jedna od njihovih važnih aktivnostgi je upravo nabavka novih umetničkih dela, što se čini svake godine u zavisnosti od finansija i ponude na tržištu. Posebnu sreću čini kada u pojedinim godinama uspeju da otkupe dela izuzetne vrednosti i značaja, kao što su ovi potreti koji zavređuju pažnju publike i stručne javnosti. Iscrpna istraživanja koje su povodom ovih portreta radile Milena Vrbaški i mr Dragojla Živanov, muzejske savetnice Galerije donela su niz novih činjenica koje su im omogućile kompleksniji uvid u istorijat porodice Joanović Bekeš, epohu, delatnost i mesto u kome su živeli.

Slikar Pavel Đurković (Baja, 1772 – Carigrad, oko 1830) sa čijim delima počinje stalna postavka 19. veka Galerije Matice srpske, bio među prvim neoklasicističkim slikarima, kao i Arsa Teodorović, i traženi portretista imućnih građana tog doba. Portreti dva bračna para iz porodice Joanović, naslikani 1796. (drugi par portreta se nalazi u Narodnom muzeju u Beogradu) njegovi su najstariji datirani radovi. U svom likovnom stvaralaštvu kretao se od barokne monumentalnosti i rokajne razneženosti do bidermajerskog idealizma. Iako je dosta radio za potrebe crkve i naslikao nekoliko stotina ikona, ugled i slavu stekao je kao portretista prikazujući srpsko građansko društvo iz prvih decenija 19. veka, u doba njegovog ekonomskog i duhovnog uspona, slikajući prosvetitelje, književnike, profesore, istaknute oficire, kneževe.

Joan Joanović-Bekeš držao je trgovinu i bio istaknuti građanin Donje varoši, dela Osijeka, a pripadnik je treće generacije ove osiječke porodice. Na Đurkovićevom portretu je prikazan kao samosvesni zreli muškarac, odeven po tadašnjoj modi u prsluk i dolamu sa zlatnim širitima, opervaženu krznom. Portret njegove supruge Sofije je prvorazredno svedočanstvo o njoj i životu koji je vodila. Milena Vrbaški izdvaja njen građanski kostim, ali i periku, specifičnu kapicu, osmostruku bisernu nisku što govori o njihovom statusu.

Poručivanje potreta u skupoj, reprezentativnoj odeći sa bogatim nakitom, koji se ni u jednom detalju ne razlikuju od portreta izrađivanih za tadašnje plemstvo, predstavljaju artefakte i simbole pozicije koje su oni dostigli u zajednici u kojoj su rođeni i živeli. Ova treća generacija težila je da se uzdigne još jednu stepencu više na društvenoj lestvici i upiše u redove plemstva. Po rečima Milene Vrbaški, u ovoj porodici nalazili su se vršioci raznih ugledih zanimanja i javnih funkcija, senatori, advokati, notari, sudije, jedan episkop, a tokom istraživanja došli su i do podatka da je srodnik sa ženske strane bio i slikar Milan Konjović, dok najmlađi potomci danas žive u Holandiji.

N. Popov