Danas u prozi prepoznajemo ljude, ulice kojima se krećemo i sebe
Novosadska književna scena, s usponima i padovima, beleži svoje aktivno prisustvo još od 19. veka, međutim, nakon Drugog svetskog rata i u današnjem trenutku možda je najjača u Srbiji, bez poređenja sa beogradskom – mišljenje je profesora svetske književnosti Vladimira Gvozdena u jednom od odgovora na pitanje i temu ciklusa „Novi Sad: književni ili sasvim običan grad?”, koji je pokrenuo, te u Kulturnoj stanici „Svilara” okuplja novosadske, ali i druge autore koji o našem gradu imaju šta da kažu.
Vrsni poznavalac novosadskog kulturnog života tokom proteklih nekoliko decenija, književnik Zoran Đerić nedavno je bio gost ciklusa, a u fokusu diskusije bila su i njegova tri dela – „Upotreba grada: savremeni novosadski roman”, „Pesnici Novog Sada” i „Novi Sad: pesnička prestonica”. Đerić je, prema rečima Vladimira Gvozdena, u tim delima postavio jedan zanimljiv okvir, gde govori o ovladavanju prostora i veoma pomno analizira pojedine pisce. Kako Novi Sad postaje književni grad u poetičkom smislu, a kako u političkom, kad je reč o deobi vrednosti i čulnosti u jednom društvu, i da li je književnost dovoljno priznata - neka su od pitanja koja su obeležila još jedno veče u okviru ciklusa.
– Od početka studija književnosti, 1979. godine, kada sam došao u Novi Sad, razmišljao sam o tome da li je on književni i koliko – potvrđuje Zoran Đerić. – Kad je reč o izdavačkim kućama i časopisima, tada smo imali snažan uticaj Beograda, kao književnog centra, ali isto tako i važne institucije u Novom Sadu, danas prisutne gotovo dva veka, Maticu srpsku od 1826. godine i njen Letopis, najstariji književni list, potom mlađi list „Polja”, kao i fakultet koji je imao jaku katedru književnosti, studente i profesore koji su zaista uticali na književni život Novog Sada, ali i cele Jugoslavije. Sve je to bilo važno za stvaranje intenzivne književne atmosfere u gradu. I mi, kao studenti, imali smo intzenzivan književni život na fakultetu, Tribini mladih, pa i na drugim mestima. Veoma rano počeli smo da osvajamo i kafiće, kao prostore za neke promocije, tako da smo na sve moguće načine pokušavali da učestvujemo i stvaramo neku književnu atmosferu.
Sa istorijskog aspekta, antologije Zorana Đerića svedoče o tome da je Novi Sad već tri i po veka, kako je naveo, književni centar Vojvodine, ali i srpstva u jednom periodu.
– Nisu razlog za to samo Matica srpska, Letopis i drugi književni časopisi, postojala je tada i Karlovačka gimnazija, kao i veliki broj knjižara, koje su istovremeno izdavale knjige i časopise. Čak su i kafane i restorani bili živa književna mesta, što se može videti na osnovu sačuvanih uspomena pisaca iz 19. veka, dnevnika, romana, pa i u poeziji. S druge strane, naša proza dugo je bila ruralna, vezana za seosku sredinu, čak i kad su pisci živeli u gradu. Tek u 19. veku počelo se pisati o Novom Sadu kao prostoru u kojem se odvija radnja romana. Danas se posebno mladi pisci sve češće osvrću oko sebe i u njihovoj prozi prepoznajemo grad, ulice kojima se svi krećemo, prostore u kojima boravimo, ljude... Mislim da je Novi Sad književni grad znatno više nego što se to čini običnom Novosađaninu. U poređenju sa drugim gradovima, imamo mnogo izdavačkih kuća, knjižara, promocija i mesta na kojima se promoviše književnost – zaključuje Zoran Đerić.
Tekst i foto: B. Pavković