MASAKR U METKOVIĆU 1941: Tragedija u noći 27/28. juna i strašna sudbina Marka Popovca
U noći između 27. i 28. juna 1941. godine, u Metkoviću, malom mestu na jugu Dalmacije, desio se jedan od prvih masakara nad srpskim stanovništvom u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, koji je ostavio dubok trag u istoriji ovog kraja.
Ovaj zločin, izvršen u ranim danima Drugog svetskog rata, simbolizuje brutalnost ustaškog režima i stradanje srpskog naroda u Dalmaciji.
Ovaj krvavi zločin poslužio kao inspiracija za scenu u filmu Lordana Zafranovića „Okupacija u 26 slika“.
Masakr je započeo ubistvom pravoslavnog sveštenika Vasilija Kovačine, ugledne ličnosti u lokalnoj zajednici.
Njegovo ubistvo predstavljalo je uvod u likvidaciju 14 uglednih Srba iz Metkovića, čija su imena ostala zabeležena kao žrtve ovog zločina: Iličković Marko, Kosović Risto, Lečić Milan, Marić Lazo, Medan Jovo, Mladenović Ranko, Pravica Jovo, Vučić Milan, Batinić Božo i Hajdarhodžić Murat. Ovi ljudi, među kojima su bili istaknuti članovi zajednice, postali su meta ustaških vlasti zbog svog srpskog identiteta.
Sudbina Marka Popovca
Među žrtvama posebno se ističe tragična priča Marka Popovca, sina Boška Popovca, koji je uspeo da izbegne početni pokolj.
Marko se vratio u Metković, gde je živeo sa suprugom Hrvaticom, sa kojom je imao sina. Međutim, ustaše su ga ubrzo privele katoličkom župniku Vladi Bilobrku radi „latinjenja“ – prisilnog prevođenja na katoličku veru, što je bila uobičajena praksa u NDH.
Tri dana kasnije, Marko je odveden automobilom u pravcu Dubrovnika. U blizini naselja Brsečine kod Trstena, ustaše su mu vezale ruke i noge, vukle ga po makadamskom putu, a zatim ga bacile u ponor zvan Dubravica.
Ovaj surovi čin okončan je njegovom smrću, dok je njegov sin preminuo godinu dana kasnije.
Markova supruga kasnije se preudala za ustaškog nadporučnika Bencona, koji je komandovao streljanjima Srba u delti Neretve kod Opuzena, što dodatno ilustruje složenost i tragičnost međunacionalnih odnosa u tom periodu.
Zločini u delti Neretve
Masakr u Metkoviću bio je deo šireg talasa nasilja nad Srbima u Dalmaciji, koji je uključivao i likvidacije u delti Neretve.
U ovom području, ustaške jedinice pod komandom nadporučnika Bencona vršile su masovna streljanja, a žrtve su često bacane u reku ili u jame.
Ovi zločini bili su deo sistematske politike etničkog čišćenja koju je sprovodila NDH, usmerene protiv Srba, Jevreja, Roma i drugih nehrvatskih stanovnika.
Istorijski kontekst
Masakr u Metkoviću dogodio se u prvim mesecima postojanja Nezavisne Države Hrvatske, proglašene 10. aprila 1941. godine. Ustaški režim, predvođen Antom Pavelićem, sprovodio je politiku terora i genocida nad Srbima, uz podršku dela lokalnog stanovništva i verskih struktura.
U Dalmaciji, gde su Srbi činili značajan deo stanovništva, ovakvi zločini imali su za cilj zastrašivanje i uništavanje srpske zajednice.
Nasleđe i sećanje
Masakr u Metkoviću ostaje jedan od bolnih podsetnika na stradanja u Drugom svetskom ratu. Iako je lokalnog karaktera, ovaj događaj odražava širu sliku ustaških zločina širom NDH. Danas se o žrtvama ovog masakra govori u okviru komemorativnih aktivnosti, iako je sećanje na ove događaje često potisnuto u široj javnosti.
Ovaj zločin, zajedno sa sudbinom Marka Popovca i drugih žrtava, podseća nas na važnost čuvanja istorijskog pamćenja i borbe protiv mržnje i nasilja. Metković, kao i mnoga druga mesta u Dalmaciji, nosi ožiljke prošlosti, ali i nada u pomirenje i zajednički život različitih zajednica.