MILICA TOMIĆ – ŽENA KOJA JE PROMENILA (STATUS) ŽENE Kazivala je ono što se već moralo kazati

Međutim, Milica nije ostala upamćena samo po tome, već je postala simbol borbe za emancipaciju žene s kraja 19. i početka 20. veka.

Rođena od oca Svetozara Miletića i majke Anke, Milica je od samog starta imala predispoziciju da stvara čuda. Koliko od tinejdžerskih dana vodila je računa o očevoj prepisci i političkim poslovima, te je još tada, sa nepunih 16 godina, postala njegova saradnica. Kako se navodi u knjizi „Žene u parlamentarnom životu Vojvodine” (Pokrajinski zaštitnik građana, 2022), Svetozar Miletić je svuda Milicu vodio sa sobom, te je ona dobro bila upućena u njegove poslove i razmišljanja. 

Tako je, kada su Miletića zatvorili po drugi put (1876-1879), Milica imala nepunih 20 godina, a svoje političke stavove iznosila je u javnost u očevom političkom listu „Zastava” – „pisane novim oštrim stilom, kako žene u ono vreme nisu pisale”. Stoga je i izrasla u osobu realnih gledanja, politički zrelu i samostalnu. O njenoj upornosti i nepokolebljivosti govori i činjenica da je imala sastanak sa Franjom Jsifom, što je doprinelo puštanju njenog oca iz zatvora.

Na njen život presudno su uticale dve ličnosti: otac, koji je bio vođa Srpske narodne slobodoumne stranke, pokretač i urednik lista „Zastava”, kao i muž Jaša Tomić, srpski publicista, političar i pisac.

Milica se udala za Jašu 25. oktobra 1885. godine, čime je dobila još jednu mušku potporu, čak do te mere da je Jaša upucao Mišu Dimitrijevića, braneći kompromitovano ime svoje supruge. Zbog toga biva osuđen na doživotnu, pa na 15-godišnju robiju, ali na kraju ipak odslužuje šest godina robije i pet godina bez građanskih prava.

Ova hrabra Novosađanka posvećeno je radila na organizaciji i prosvećivanju žena. Tako je 1881. godine angažovana u radu „Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja”, dok 1905. igra ključnu ulogu u osnivanju „Posela Srpkinja”, da bi pet godina kasnije iz toga osnovala Srpsku žensku čitaonicu „Posestrima” koja je imala kulturno-prosvetnu ulogu, ali se bavila i nacionalno-političkim radom, osnivajući i fond koji je bio namenjen troškovima lečenja i sahranjivanja siromašnih članica.

Ne treba zaboraviti ni prvi značajniji novinarski doprinos u Vojvodini namenjen prevashodno ženama, a koji je pokrenula upravo Milica – reč je o časopisu „Žena” koji je osnovan 1911. godine, a štampao se u električnoj štampariji dr Svetozara Miletića i koštao jednu krunu, odnosno jedan dinar. Izlazio je jednom mesečno s glavnim ciljem – ravnopravnost polova. „Žena” je izlazila do 1922. godine, s prekidima za vreme Prvog svetskog rata, s tim da je Milica uređivala i istoimeni kalendar.

„Žena će biti savremena, moderna i kazivaće ono što treba kazivati i ono što se već mora kazati...”, rečenica je kojom je počela uvodnik u prvom broju „Žene”. Naime, „Žena” je u to vreme bila jedini novosadski ženski časopis sa savremenom tematikom o borbi za prava žena u svetu, njihovom šklovanju, postignućima, ali i medicinskim i drugim savetima. Glavna i odgovorna urednica – Milica – zagovarala je stav o emancipaciji žena, pravu glasa i njihovom političkom angažovanju. Pisala je o socijlanom položaju žene u srpskom društvu, koji je nedostojan, o visokom mortalitetu dece, o praznoverju, nehigijeni, strahu od lečenja...

Milica Tomić ostaće zapamćena i kao neko ko je predlagao da se žene uključe u rad  odbora za ishranu i društvene reforme, kao i da se analizira položaj žena u društvu, s tim da taj predlog nije prihvaćen.

Ne treba zaboraviti ni njenu čuvenu rečenicu koju je napisala pred Veliku skupštinu: „Naše ženskinje plaćaju crkveno-školske prireze u opštini, bračni par svuda se spominje kada je o rasporezivanju reč, pa bi taj bračni par trebalo da se spomene kad je i o glasanju reč.”

Inače, Milica Tomić se školovala u Novom Sadu, Pešti i Beču, a govorila je mađarski, francuski, nemački i engleski jezik.

Tokom Prvog svetskog rata bila je u izgnanstvu (u Jegri, Segedinu i Mezeturu) s mužem Jašom, jer su ostali bez prihoda, ali su se vratili u Novi Sad 1917. godine i iznova krenuli s borbom.
Međutim, smrt Jaše Tomića 1922. godine bilo je presudno za njeno povlačenje iz javnog života, kada odlazi kod brata Slavka u Beograd koji je u tom trenutku ministar zdravlja.
Preminula je 24. novembra 1944. godine u Beogradu.

L. Radlovački

Projekat „Žene Vojvodine koje su pisale istoriju“ realizuje Dnevnik Vojvodina Press, a sufinasiran je iz budžeta Ministarstva informisanja i telekominijacija. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.