NIŠEVAČKA KLISURA – Skriveni dragulj Istočne Srbije
Na samo 6 kilometara od Svrljiga sa bogatim kulturno-istorijskim nasleđem i stvorenim reljefom, nalazi se jedna od najlepših klisura u istočnoj Srbiji.
Sa dužinom od 1,5 kilometara predstavlja sastavni deo 15 kilometara duge Svrljiške klisure koja svojim uklještenim meandrima i lepotom parira najlepšim predelima naše zemlje.
Banjica
U sklopu Niševačke klisure atraktivno izletište predstavlja kupalište Banjica na Svrljiškom Timoku. Zaštićeno od vetra, sa obiljem izvora pijaće vode, celokupno područje Banjice oduvek je bilo mesto stanovanja, okupljanja i života ljudi.
Danas, Banjica sa jedinstvenim šumama, pitkim izvorskim vodama i kupalištem, predstavlja izuzetno mesto za odmor i rekreaciju.
Istorijski značaj i kulturno nasleđe
Kotlovi, evorsioni lonci na reci Belici
Pravu prirodnu retkost u Republici Srbiji predstavljaju tri niza evorsionih lonaca (kotlovi, mečidolski i plužinski lonci) koje je na svome toku izdubila reka Belica, leva pritoka Svrljiškog Timoka.
Niz od 16 evorsionih lonaca, sa svojom pitkom vodom, izdubljenih podno odseka starog grada Svrljiga, u vreme letnjih meseci prestavlja pravi lek za dušu i telo. Nastali evorsionim (vrtložnim) kretanjem vode, kotlovi su jedan od najvećih turističkih motiva za posetu Niševačke klisure.
Vidikovac Proboj
Jedan od najlepših vidikovaca na teritoriji jugo-istočne Srbije, u sklopu je Niševačke klisure i predstavlja pravi prirodni biser ovog kraja. Proboj Svrljiškog Timoka svojom monumentalnošću i lepotom sve posetioce, prilikom prvog susreta sa njim, ostavlja bez daha.
Srednjovekovni Svrljig grad
Zbog svojih perfektnih prirodnih predispozicija klisura i njeni okomiti odseci su oduvek bili naseljavani ljudima. U klisuri su pronađeni tragovi tračke civilizacije iz perioda neolita i to plemena Timahi, koje je naseljavalo ove prostore i po kome je sama reka Timok dobila naziv.
Za vreme Rimljana na vertikalnim liticama se podiže prvi kastel koji je služio za kontrolu jednog od najbitnijih rimskih puteva u tom periodu. Put je vodio od ušća Drima u Jadransko more (Lissus) do Arčara (Ratiaria), važne rimske rečne luke na Dunavu (današnja Bugarska). Utvrda je služila i za zaštitu rimskog grada Timacum Maius-a koji je bio smešten između današnjih naselja Niševac i Svrljig, uz samu Niševačku klisuru.
U srednjovekovnom periodu prostor Niševačke klisure je bio centar pismenosti i duhovnosti celog regiona, a sama tvrđava i civilno naselje, koje je bilo smešteno sa severne strane tvrđave kod današnjeg sela Varoš dobijaju ime Svrljig.
Za vreme vladavine Turaka celo područje oko grada Svrljiga bilo je poznato kao Svrljiška banja. Izvori termomineralnih voda su najverovatnije nestali za vreme velikih zemljotresa koji su potresli ovaj kraj u XVIII veku.
Danas ostaci nekada moćne utvrde svedoče o vremenima koja su prohujala ovim prostorima.
Pruga-železnički putni pravac
Bitna činjenica je i ta da je na početku XX veka počela izgradnja pruge koja danas povezuje regionalni centar istočne Srbije – Niš sa pristaništem u Prahovu, na Dunavu. Pruga uskog koloseka je počela da se gradi 1907. a puštena je u rad 1915. godine, dok je pruga širokog koloseka počela sa radom 15. avgusta 1922. godine. Proprativši ovaj događaj ondašnja štampa je potez cele Svrljiške klisure nazvala „našom Švajcarskom“.
Dužina pruge od Svrljiga do Zaječara iznosi 66 km, dok u Svrljiškoj klisuri ima 36 tunela i preko 30 mostova. Betonsko-lučne konstrukcije na železničkim mostovima projektovao je naš poznati naučnik Milutin Milanković.