Šam-dud najstarije drvo u Srbiji

koje ima nemerljivu ne samo prirodnu, nego i kulturnu vrednost. Radi se o stablu velike strosti na osami iz grupe stabala voćkarica, koje je prema predanju staro 700 godina, a za koje je prema biološko ekološkim karakteristikama naučno utvrđena prosečna starost od oko 500 godina.

Osnovni zadatak, smatraju u Zavodu za zaštitu prirode Srbije, je zaštita stabla, odnosno konzervacija i očuvanje duda kao naročitog simbola viševekovne srpske prirodne i kulturne baštine. Inače, Spomenik prirode “ Šam dud” prvi put je zaštićen još 1957. godine, kao prirodna retkost botaničkog karaktera. Nakon 40, godina, odnosno 1993.godine, nakon revizije utvrđeno je da stablo crnog duda zaslužuje dalju zaštiti, pa je takva odluka i doneta. Na osnovu vrednosti, ovaj dud je proglašen spomenikom prirode za koji je određen prvi stepen zaštite i svrstan je u prvu kategoriju kao prirodno dobro od nacionalnog zanačaja, a za upravljača je određen manastir Pećka patrijaršija.

Ovaj crni dud nalazi se u dolini reke Pećka Bistrica, na levoj obali u neposrednoj blizini korita, u porti kulturno-istorijskog spomenika Pećke patrijaršije u Peći. Jedinstveni je primerak svoje vrste, a habitus je razgrnat, nastao lomljenjem. Razgranata krošnja i deblo su raspukli na dva dela. Od jedne grane iznikle su nove i nastavile da ishranjuju bogatu, vitalnu i plodonosnu duguljastu krošnju.

Zavod za zaštitu prirode Srbije i Fond za zaštitu životne sredine, pokrenuli su izradu Projekta za utvrđivanje stanja i moguće mere sanacije zaštićenog duda, a dokument je realizovan uz angažovanje eksperata iz Nemačke i profesora sa Šumarskog fakulteta u Beogradu. Rezultati su pokazali da je dud u dobrom zdravstvenom stanju, da nije ni na jednom mestu oboleo, osim što su primećene male pukotine, koje su se uvukle u srž stabla. Glavni zaključak je da je šam-dud moguće dugoročno održati živim i vitalnim, primenom odgovarajućih mera, kako bi se sprečilo propadanje pojedinih grana ili segmenata debla. Stablo šum-duda dugoročno se može osigurati i biološkom konstrukcijom, tako da u budućnosti neće biti potrebno ugrađivati podupirače. Zato je potrebno nabaviti mlada stabla duda dobrog kvaliteta i posaditi ih u određenom razmaku, levo i desno od grane koja je potrebno podupreti.

LJ. Malešević

Stablo istorijski spomenik – zapis

Stablo duda zasadio je župski arhiepiskop Sava Drugi, sin Stevana Prvovenčanog i zbog toga stablo predstavlja i istorijski spomenik – zapis. Poslenje informacije i fotografije stabla od pre nekoliko dana, prema oceni Zavoda za zaštitu prirode Srbije, ukazuju da je dud dobro očuvan i vitalan, ali da treba postaviti nove podupirače radi osiguranja i statike celog habitusa i krošnje koja je  različite starosti.