Vojvodina obeležava istorijski značajne datume

Tako je na predlog Pokrajinske vlade odlučila Skupština Vojvodine početkom prošle nedelje.

Podsetimo, odlukom većine pokrajinskih parlamentaraca, u Vojvodini se svečeno obeležavaju 15. maj, datum Majske skupštine u Sremskim Karlovcima 1848. godine, kada su delegati tog velikog skupa proglasili Srpsku Vojvodinu, 25. novembar iz 1918. godine, kada je 756 delegata Velike narodne skupštine u Novom Sadu proglasilo prisajedinjenje Banata i Bačke Kraljevini Srbiji, a dan ranije u Rumi je Veliki narodni zbor takođe doneo odluku o prisajedinjenju Srema i Baranje.

U Vojvodini se svečeno obeležava i 10. decembar, Međunarodni dan ljudskih prava.

Osnovni razlog za donošenje takve odluke, kako je to navedeno u obrazloženju Pokrajinske skupštinske odluke o utvrđivanju značajnih datuma od pokrajinskog značaja, jeste nastojanje da se sačuvaju od zaborava, istaknu i obeleže najvažniji događaji koji su u prošlosti presudno uticali na život srpskog i drugih naroda na teritoriji današnje Vojvodine, njeno stvaranje i istorijsku sudbinu. Pokrajinska vlada Igora Mirovića je prva od svih ranijih pokrajinskih vlasti koja je otvorila javnu raspravu o datumima značajnim za Pokrajinu i koja je nakon nje predložila Skupštini da se takva odluka i donese. Mogli su to ranije učiniti i demokrate, koje su držali vlast 16 godina, ne samo u Vojvodini nego na svim nivoima u državi, kao i LSV, kao deo tadašnje vladajuće koalicije, ali nisu. Tada su imali većinu da kao značajne datume Pokrajine utvrde 31. jul iz 1945. godine, kada je Skupština izaslanika naroda Vojvodine donela odluku da Vojvodina kao autonomna pokrajina uđe u sastav federalne Srbije, jedne od federalnih članica tadašnje Jugoslavije, kao i datum donošenja Ustava iz 1974. godine, koje ligaši danas smatraju značajnim datumima.

Sada, bez obzira na dobru nameru da se donošenjem odluke o značajnim datumima pojača identitet Vojvodine u okviru države Srbije i da se pri tom vodi računa o njenoj multietničnosti, nakon sednice pokrajinskog parlamenta podigla se nepotrebna prašina. Najpre zbog toga  što su se u javnosti, bez obzira na jasno sastavljenu skupštinsku odluku, pojavile dezinformacije o tome da je Skupština donela odluku o Danu Vojvodine. To je netačno jer pokrajinski parlament nije doneo odluku o tome. Njegova odluka se odnosi na svečeno obeležavanje istorijskih datuma značajnih za Vojvodinu, koji obuhvataju i jedan od zakonom utvrđenih praznika nacionalnih manjina čiji jezik je u zvaničnoj upotrebi. Istina, u Nacrtu odluke koji je bio na javnoj raspravi se govorilo o 25. novembru kao najznačajnijem datumu za Pokrajinu koji bi se utvrdio kao Dan Vojvodine. Sumiranjem rezultata javne rasprave, predlagač je, međutim, odustao od prvobitnog predloga i Skupštini je dostavio izmenjeni tekst iz kojeg je Dan Vojvodine izostavljen. Naime, oni koji su pratili javnu raspravu mogli su čuti da je veliki broj učesnika, s jedne strane, potvrdio da 25. novembar iz 1918. jeste najznačajniji datum, ali da on prevazilazi Vojvodinu. U javnoj raspravi je ukazano na to da se 25. novembar ne može razdvojiti od 24. zbog činjenice da su se Bačka, Banat, Srem i Baranja u tim danima prisajedinili Srbiji čije granice su time utvrđene, pa bi zato 24. i 25. novembar trebalo slaviti zajedno u celoj Srbiji kao državni praznik, kao dan prisajedinjenja.

U Vojvodini se, kako je to Skupština APV i usvojila, svečano obeležavaju i zakonom ranije utvrđeni praznici nacionalnih manjina čiji jezici su u Pokrajini u službenoj upotrebi. Ti datumi su za vojvođanske Mađare 20. avugust, dan kada je kralj državotvorac Sv. Ištvan proglašen za sveca, za slovačku nacionalnu zajednicu to je 10. avgust, dan kada se održavaju slovačke narodne svečanosti, za hrvatsku nacionalnu zajednicu 16. oktobar, godišnjica rođenja bana Jelačića, za vojvođanske Rumune 1. decembar, ujedinjenje Rumunije, a za Rusine 17. januar, dan kada je počelo naseljavanje rusinskih prokatoličkih porodica na tadašnju pustaru Veliki Krstur.

Na samoj sednici Skupštine najveću diskusiju izazvalo je formalnopravno pitanje da li Vojvodina, po Statutu i Zakonu o nadležnostima, ima ovlašćenje za donošenje takve odluke. Istine radi, to pitanje su na javnoj raspravi u Novom Sadu postavili i poslanici LSV-a. Na sednici su poslanici LSV-a i SRS-a ukazali na to da takvu nadležnost Pokrajina nema ni po jednom ni po drugom dokumentu. Međutim, odluka nije i protivustavna, kako je to prilikom javne rasprave za naš list ocenio profesor Ustavnog prava na novosadskom Pravnom fakultetu dr Slobodan Orlović, koji je pre nekoliko godina bio na čelu pokrajinske ekspertske grupe za usklađivanje tadašnjeg neustavnog Statuta s odlukom Ustavnog suda. Orlović je naime, kao prilog javnoj raspravi rekao za „Dnevnik” da bi donošenju pokrajinske skupštinske odluke o značajnim datumima morala prethoditi izmena Zakona ili Statuta jer Vojvodina, po tim dokumentima, nema pravnu osnovu da usvoji takvu odluku. Ali, kako je dodao, ako se to ne uradi, druga pravna mogućnost je da se u uvodu pokrajinske skupštinske odluke poziva na član 183 Ustava Srbije iz kojeg se može crpeti pravna osnova.

Eržebet  Marjanov