„SUĐENJE DEDANU KIMATIJU” U KENIJSKOM NARODNOM POZORIŠTU Emocionalna erupcija podno ponosnih planinskih vrhova

Planina Kenija je vulkanskog porekla i krase je dva prepoznatljiva vrha Batian i Nelin, koji izgledaju ponosno uzdignuti, poput stubova. 

Po ovoj planini, ime je dobila i država, odnosno nacija koja je svoju nezavisnost izvojevala 1963. godine. Erupciju borbe za nezavisnost činila su brojna plemena, među kojima su najpoznatija Kikuju i Masai, ujedinjena oko ideje da se oslobode britanske kolonijalne čizme i ponosno uzdignu na modernom geopolitičkom tlu Afrike, kao jedni od najvećih.

Brojni su tragovi i danas ove revolucije, nazvane Mau Mau, po odredima koje je prvobitno predvodio Dedan Kimati. Uhapšen 1956. zbog posedovanja oružja, osuđen je na smrt, a kazna je izvršena vešanjem 1957. To nije zaustavilo borbu, naprotiv. I u savremenim političkim previranjima, Kimatijevo pogubljenje često se koristilo kao motiv nepokolebljivosti naroda pod planinom i zastavom Kenije, da se izbori za bolje sutra. Otud ne čudi što predstava „Suđenje Dedanu Kimatiju“ Ngugija va Tionga, u režiji Stjuarta Neša, u Kenijskom narodnom pozorištu, u Najrobiju, izaziva velik interesovanje i oduševljenje publike glavnog grada države stare tek 60-ak godina. 

Ngugi va Tiongo je jedan od najvećih afričkih pisaca. Dugo se kotirao i kao kandidat za Nobelovu nagradu. Šezdesetih je doprineo dekolonizaciji katedri za književnost u Najrobiju, učenjem o piscima lokalnih jezika, a ne na engleskom. Zalagao se i za promenu teatarske paradigme, uključujući publiku u predstave, izbegavajući da podražava ono što je nazivao buržoaskim obrazovnim procesom, koji stvara niz zvezda i nediferenciranu masu njihovih obožavalaca.

Sama drama „Suđenje Dedanu Kimatiju“ napisana je kao politički komad koji prikazuje nepokolebljivog vođu Mau Mau revolucije, spremnog da žrtvuje vlastitog brata i sve one sunarodnike plaćene da se bore na strani Britanske Istočne Afrike. Prikazuje i težak ekonomski položaj, glad među stanovništvom, dok se bankari i velike kompanije bogate. U dramskom smislu, najiznijansiraniji su likovi brata i sestre koji se pridružuju revolucionarnoj borbi, kako bi učinili nešto što bi njihovom životu dalo smisao. Svi ostali prikazani su crno-belo, bukvalno i metaforički. Sa tim što u Africi odnos boja i njihovih značenja nije isti kao u Evropi.

Za nekoga ko dolazi sa evropskog kontinenta, ko je mađu, kako sam u Najrobiju naučio da se zovu ljudi „odozgo”, bio sam veoma srećan što sam u pozorištu imao priliku da se upoznam sa bogatstvom i protivrečnostima istorije Kenije

Veliki kuriozitet bilo je pojavljivanje reditelja predstave, pa i producenta, koji je ne samo održao kratak govor pre početka, nego i odigrao ulogu policijskog službenika koji je na kraju i Kimatijev dželat. Pitao sam se kako je bilo režirati predstavu u, reklo bi se, klasičnom evropskom pozorišnom maniru, za jednog Britanca, o zloćudnoj britanskoj ulozi u Keniji, i koliko je to moglo da izazove potrebu za svojevrsnim iskupljenjem u ulozi najvećeg negativca. Pogotovo u kontekstu va Tiongove borbe za dekolonizaciju kulturnog prostora Kenije, pa i Afrike. Što se samog rediteljskog postupka tiče, on je gotovo filmski po svojoj tendenciji da se događaji opisani u drami predstave sveobuhvatno, bez sažimanja, i što realističnije, sa brojim ansamblom, masovnim grupnim scenama, sve sa eksplozijama, pucnjevima i hiperrealističnom scenom vešanja. Impresivno je i uzbudljivo bilo svedočiti reakcijama iz publike, koja je sa mnogo glasnog ispoljavanja emocija, na momente kao na stadionu, pratila razvoj događaja. 

Za nekoga ko dolazi sa evropskog kontinenta, ko je mađu, kako sam u Najrobiju naučio da se zovu ljudi „odozgo”, bio sam veoma srećan što sam u pozorištu imao priliku da se upoznam sa bogatstvom i protivrečnostima istorije Kenije. U jednom trenutku, kulisama dominiraju pomenuti planinski vrhovi, Batian i Nelin, dok se brat i sestra spremaju na put do Najrobija, na suđenje Kimatiju, u pokušaju da prevaziđu sve prepreke i doprinesu njegovom oslobođenju. Svi glumci su igrali izuzetno živopisno i uverljivo, baš kakvi su i ljudi koje sam upoznao u Najrobiju, a politički govori Dedana Kimatija u zatvorskoj ćeliji, pred sudom i svojim narodom, odzvanjali su zastrašujuće u trenucima dan, dva nakon velikih protesta u Keniji protiv aktuelnog režima. 

Ne bojim se smrti, bojim se zaborava! – uzvikuje Kimati u predstavi, misleći na ideje slobode i pravde, ugrožene i pod novim oblikom kolonijalizma – diktaturi kapitalizma i pravila njegovih vladajućih elita.