OPROŠTAJ OD LEGENDARNOG BIBLIOTEKARA LAZARA ČURČIĆA (1926-2025) Podvižnička posvećenost staroj srpskoj knjizi

Lazar Čurčić je rođen 24. oktobra 1926. godine. Na Grupi za srpskohrvatski jezik i jugoslovenske književnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu diplomirao je 1953. Iste godine zaposlio se u Biblioteci Matice srpske, gde je proveo skoro ceo radni vek, odnosno do polovine 1986, da bi poslednjih pet godina do penzionisanja 1991. obavljao poslove bibliografa u Narodnoj biblioteci Srbije. 

U Biblioteci Matice srpske Lazar Čurčić se bavio istraživanjem, uređenjem, opisom i popularizacijom starih i retkih srpskih knjiga i periodičnih publikacija, ali i knjiga druge provenijencije. Neumorno tragajući za knjižnim blagom i znalački ga sakupljajući, znatno je doprineo raznovrsnosti i bogatstvu zbirki rariteta BMS, od kojih su zbirka štampanih srbulja 15–17. veka i zbirke srpskih knjiga i periodičnih publikacija 18. i 19. veka najveće u svetu. Tokom aktivnog rada, kao i posle penzionisanja, ostvario je kapitalne rezultate na polju otkrivanja, prikupljanja, evidentiranja, opisa i popularizacije rukopisnih i starih srpskih štampanih knjiga i listova i objavio veliki broj radova iz istorije srpskih knjiga, književnosti i kulture od srednjeg veka do polovine 19. veka. Na osnovu izuzetnih rezultata postignutih u bibliotečko-informacionoj delatnosti stekao je zvanje bibliotekar savetnik, najviše stručno zvanje u ovoj oblasti i jedini je bibliotekar koji je dobio nacionalnu penziju odlukom Vlade Srbije.

Sam je Lazar Čurčić o svom radu u Biblioteci Matice srpske kazivao da je srećna okolnost što je postao bibliotekar baš u BMS, u kojoj je „naučio više no igde”, i da mu je „sa knjigama Matice i sa njihovim čitaocima bio život i lep i bogat”. Jer Fond stare i retke srpske knjige je samo srce Biblioteke Matice srpske, a možda i čitavog srpskog bibliotekarstva. Tom srcu je Lazar Čurčić dao celog sebe, svoje najbolje godine i u njemu ostavio najdublji trag. Svi koji su ga poznavali i sarađivali s njim divili su se toj čudesnoj vatri u bavljenju knjigom i veri u moć ljudskog saznanja, tom istraživačkom nagonu, toj podvižničkoj posvećenosti srpskoj knjizi i nacionalnoj kulturi. Privilegovani su bili oni koje je čika Laza, po nekim svojim kriterijumima, birao za drage sagovornike. Oni su imali prilike da od njega čuju ono što se neće naći u enciklopedijama i što se ne može nigde više saznati.

O značaju dela Lazara Čurčića za srpsko bibliotekarstvo, istoriju srpske knjige i srpsku nauku i kulturu svedoči njegova obimna bibliografija radova i knjiga, sa preko 700 jedinica. Radove je objavljivao u mnogobrojnim stručnim i naučnim časopisima, zbornicima, nedeljnim i dnevnim listovima. Učestvovao je na raznim skupovima, bio je član uredništva Bibliotekara, Zbornika Matice srpske za književnost i jezik, Odbora za fototipska izdanja SANU, Narodne biblioteke Srbije i Matice srpske, član brojnih odbora za obeležavanje značajnih godišnjica iz srpske istorije i kulture. Bio je među osnivačima „Tribine mladih” i jedan oje d pokretača Polja 1955. godine. 

Bio je inicijator za pokretanje Bibliotekarskog godišnjaka Vojvodine i Godišnjaka Biblioteke Matice srpske, a posle penzionisanja pokrenuo je i uređivao novine Titel danas i Titelski letopis s kalendarom. Pripremio je Građu za istoriju Biblioteke Matice srpske, knj. 1, 1830–1864. (sa Ivankom Veselinov) i knjigu Biblioteka Matice srpske (sa Pavlom Maletinom), uredio je zbornike uz izložbe Orfelinovo Žitije Petra Velikog 1772–1972, Štamparija u Rimniku i obnova štampanja srpskih knjiga 1726, priredio je za štampu fototipsko izdanje Hronološkog pregleda ćirilicom štampanih knjiga 1491–1730. Ivana Karatajeva, Pesme Zaharije Orfelina, redaktor je zbornika Srpske štampane knjige 18. veka i kataloga Srpske rukopisne i štampane knjige u Slavoniji od 15. do 18. veka. Autor je knjiga: Srpske knjige i srpski pisci 18. veka, Kazivanja o Biblioteci Matice srpske, Knjiga o Zahariji Orfelinu i Ishodi i staze srpskih knjiga 18. veka.

Bio je dugogodišnji ispitivač iz predmeta Istorija pisma, knjige i biblioteka na stručnim ispitima u bibliotečko-informacionoj delatnosti. Bio je član Upravnog odbora Matice srpske i Upravnog odbora Biblioteke Matice srpske. Radio je i na uređenju, opisu i zaštiti manastirskih i crkvenih biblioteka – biblioteke manastira Kovilja, Bođana, Vrdnika, Hilandara, Cetinja, biblioteke Slavonske eparhije u Pakracu i biblioteke Budimske eparhije u Sentandreji. 

Biblioteci Matice srpske posvetio je više radova, od kojih su neki pretočeni u knjigu Kazivanja o Biblioteci Matice srpske. Dobitnik je Nagrade „Milorad Panić Surep”, najvišeg republičkog priznanja u srpskom bibliotekarstvu i „Mitrovdanske povelje” za izuzetan doprinos bibliotekarstvu. Na Dan Biblioteke Matice srpske 28. aprila 2016. uručena mu je „Jubilarna zahvalnica”, povodom 90-godišnjice života, a 2019. godine dobio je i nagradu „Zlatna knjiga Biblioteke Matice srpske“.