BICIKLOM KROZ VOJVODINU: BOSUT (2) Kozaci 1943. i fesaroši 1944. zavili selo u crno
U selu Bosut i dalje me prati priča ista kao i ona koju sam čuo u susednoj Sremskoj Rači, priča o užasnom zločinu iz 1944.
Masakr nad nedužnim stanovništvom od strane 13. SS brdske divizije Handžar sastavljene od bosanskih muslimana dogodio se 10. marta 1944. Pored Bosuta, tada su stradala i okolna sela koja se nalaze uz obalu Save: Sremska Rača, Višnjićevo i Jamena.
Imena stradalih u masakru 1944. nalaze se i na obelisku u dvorištu Osnovne škole Branko Radičević u Bosutu. Na vrhu stuba je stilizovana trodimenzionalna zvezda petokraka čija je crvena boja pomalo izbledela.
U narodu je ostalo upamćeno da su pripadnici ove paravojne organizacije tzv. fesaroši (jer su nosili fesove sa plavim kićankama), ubili sve što im je došlo pod ruke: žene, decu, pa čak i bebe koje su nabijali na bajonete. Žikica Sedlarević i Slavko Brodalić, potomci retkih preživelih, kažu da je narod bežao u okolne šume kako bi spasao glavu, jer je naredba komande ove zločinačke divizije bila da severno od Save ne sme biti zarobljenih ili živih civila. Po ulasku vojnika u selo, počeo je pretres kuća, a mnoštvo meštana je na licu mesta likvidirano. Stotine ljudi zatvoreno je u zgradu škole, dok su po okolnim salašima vršeni pretresi, kao i silovanja devojaka, žena, pa čak i starica. Na obali Save, na mestu gde se svakog 10. marta vrši parastos i pomen na streljane, dovođeni su zarobljenici iz škole i tu ubijani na licu mesta. Iskopane su dve velike rupe za ubijene, ali je jedan deo kasnije nalažen nizvodno, plutajući rekom Savom.
Bilo je primera užasnih zverstava od kojih se ledila krv u žilama. Pod šumom Klečinac leševi Ivana Rauša, Miladina Gavrilovića i Ignjata Obradovića raspadali su se danima, pa su ih izgladnele svinje i psi počeli razvlačiti po njivama. Danica Perunović je živa zapaljena u buretu. Kovinka Panić, koja je bila u poodmakloj trudnoći, mučena je tako što su joj odsečene dojke i stavljana so na ranu. Najposle, rasekli su joj trbuh bajonetom i izvadili živo dete koje su potom mučili, dok nije umrlo zajedno sa majkom. Slobu Miražić su esesovci ubili kada se vratila u selo sa salaša, a njenom petogodišnjem sinu Nikoli odsekli su glavu i s njom igrali fudbal. Cvetin Sedlarović je izgubio ženu i dvoje dece. Cvetinu Brodaliću je bila pobijena cela porodica: žena i troje dece. Kada je to saznao, izašao je pred SS-ovce, tražeći da ubiju i njega, što su ovi bez razmišljanja i učinili.
Prema nekim podacima, pripadnici Trinaeste SS Handžar divizije su za svega nekoliko dana, na najsvirepiji način, poklali, ubili sekirama i maljevima, streljali ili spalili 183 meštana sela Bosuta (50 dece, 90 žena i 43 pretežno starija muškarca), a sumnja se da je broj žrtava bio veći, čak i do 250 ljudi
Kata Drmanović je bila ubijena, zajedno sa najstarijim detetom od 12 godina, dok je četvoro preostale dece od kojih je najstarije imalo 10 godina a najmlađe svega četiri godine, danima lutalo po seoskim atarima.
Veoma malo Bosućana je uspelo da se sakrije u šumi Klečinac, po zemunicama u Latovcu ili bazama uz reku Bosut, dok je većina nastradala. Jedan broj preživelih je pomračio umom, gledajući strašna esesovačka zlodela. Krajem marta, kada je ofanziva minula, pristupilo se sahranjivanju poginulih. Leševi su pretežno sahranjivani u zajedničke porodične grobnice, najčešće bez sanduka ili tako što su slagani u ormane, a potom zakopavani. Bilo je dosta leševa koje nije imao ko da sahrani, jer su cele porodice bile zatrte.
Martinčani ne zaboravljaju
Počiniocima ovog gnusnog varvarstva nikada nije suđeno, osim u nekoliko pojedinačnih slučajeva. Jedan SS-ovac je uhvaćen krajem marta 1944. godine u blizini sela i osuđen na smrt.
Takođe je u junu 1944. godine u Martincima uhvaćen SS-ovac Alija, koji je pre rata služio u selu kod imućnijih gazda. Kada je Srem okupiran, Alija je pobegao iz Martinaca, da bi se o njemu čulo tek posle desetomartovskog pokolja u kojem je učestvovao kao dobrovoljac 13. SS divizije. Alija se hvalio da je bacao decu uvis, pa ih dočekivao na bajonet.
Kada je ranjen kod Brčkog, jedno vreme je bio u Osijeku na lečenju, pa je u povratku za Bosnu navratio u Martince. Tu su ga Martinčani ubili i bacili u Savu. Takođe je u Martincima, na savskom Poloju, skončao i meštanin Bora Karolić, zvani Pikula i Štroka, koji je prilikom saslušavanja priznao da je potkazivao SS-ovcima komunističke porodice u Bosutu, koje su kasnije završile u Jasenovcu.
Masakr su preživeli Bosućani izbegli u Semberiju i Mačvu, kao i muškarci koji su pobegli u Bosnu sa partizanskim jedinicama.
Nikada nije utvrđen tačan broj pobijenih meštana Bosuta. Prema nekim podacima, pripadnici Trinaeste SS „Handžar” divizije su za svega nekoliko dana, na najsvirepiji način, poklali, ubili sekirama i maljevima, streljali ili spalili 183 meštana sela Bosuta (50 dece, 90 žena i 43 pretežno starija muškarca). Sumnja se, međutim, da je broj žrtava bio veći, čak i do 250 ljudi, jer su pojedine porodice cele pobijene, pa nije imao ko da prijavi njihovu smrt vlastima.
Osim meštana srpske nacionalnosti pobijen je i jedan broj Bosućana koji su bili Mađari, Rusini, Nemci, Slovaci i Česi. U Sremskoj Rači su fesaroši pobili oko 370 ljudi, u Moroviću 100, a u Jameni 50 stanovnika. Pripadnici 13. SS divizije su srušili branu na reci Bosutu, pa je tako poplavljen ogroman kompleks zemljišta u bosutskom, grčanskom, kuzminskom i martinačkom ataru, čime je načinjena velika materijalna šteta. Većina preživelih pripadnika „Handžar – divizije” je u jesen 1944. godine stupila u Tuzlanski partizanski odred i 16. muslimansku partizansku brigadu. Tako su mnogi zločinci izbegli zasluženu kaznu.
U trećem i poslednjem nastavku priče o selu Bosut čitaćete zanimljive detalje iz istorije Crkve Rođenja Sv. Jovana Preteče, hroniku bosutskog groblja i priču o reci koja teče i uzvodno i nizvodno.
