USKORO OBNOVA PRAVOSLAVNOG HRAMA U ŽABLJU Od Marodića do Gojgnera i Riđičkog

U pravoslavnom hramu predviđeni su konzervatorsko-restauratorski radovi na zidnim slikama, slikanoj ornamentici i mobilijaru, koji moraju biti završeni u roku od 180 dana, s tim da će većinu posla, 75 odsto, obaviti firma „Yumol” iz Subotice, a ostatak „Ars terra SU”.

Srpska pravoslavna crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole u Žablju proglašena je, odlukom Vlade Republike Srbije, početkom 2000. godine za nepokretno kulturno dobro. Planirani radovi odvijaće se inače u dve faze. Kako se iz specifikacije objavljene na Portalu javnih nabavki može primetiti u prvoj fazi biće sređeni oltarski prostor, soleja, luk i pilastri, između soleje i istočnog traveja, te poleđina ikonostasa, što podrazumeva konzervaciju i reastauraciju zidnih slika, svodova, lukova i zidnih površina. Nakon toga sledi obnova svodova i zidova istočnog i centralnog traveja, lukova i pilastra između centralnog i zapadnog traveja, bočnih ulaza.

„Cilj radova je kompletno uklanjanje slojeva nečistoća sa svih elemenata ikonostasa, zidnih slika, zidnih i svodnih površina, pevnica, tronova i stasidija. Takođe, potrebno je ukloniti sve neadekvatne prethodne intervencije, u cilju vraćanja u prvobitno stanje. Konzervacija i restauracija moraju biti izvedeni uz maksimalno poštovanje originala, a svi materijali koji budu ugrađeni u delo, tokom radova, moraju biti reverzibilni i kompaktni sa originalom. Uklanjanje slojeva nečistoća vratiće autentični svetli kolorit potamnelim zidnim slikama i zidnoj dekoraciji, kao i sjaj ikonama, oplati i pozlaćenom duborezu”, najavljeno je iz Zavoda.

Prvi pravoslavni hram u Žablju, posvećen svetom Nikoli, pominje se 1720. godine.„Zbog čestih poplava Žabalj je 1784. godine preseljen sa ušća Jegričke u Tisu na današnju lokaciju. U znak zahvalnosti prema caru Josifu Drugom, koji je dozvolio preseljenje, mesto je dobilo naziv Jozefsdorf (Josifovo selo). Prilikom preseljenja porušene su sve zgrade, uključujući pravoslavnu crkvu. Mesto gde se hram nalazio bilo je obeleženo krstom, a nakon preseljenja podignut je novi. Po izveštaju iz 1785.  crkva je bila nova, sazidana od opeke, posvećena svetom Nikoli”, podsećaju u Zavodu za zaštitu spomenika kulture. 

Pošto se broj vernika uvećao, sakralni objekat, podignut nakon preseljenja 1784. godine više nije odgovarao potrebama, pa je dvorski ratni savet 1832. odobrio zidanje sadašnje crkve, koja je završena tri leta kasnije. Hram je osveštan 25. avgusta 1835. godine, od strane tadašnjeg episkopa bačkog Stefana Stankovića, o čemu svedoči i natpis iznad zapadnih vrata. Opljačakan je i zapaljen za vreme Revolucije 1849, a obnovljen 1851. godine. Verski objekat zidan je u baroknom stilu polukružne oltarske apside, a ikonostas je jedinstven u našim krajevima - zidan od poliranog raznobojnog veštač- kog kamena po nacrtu slavnog arhitekte Svetozara Ivačkovića 1884. godine. 

Hram je završen i osveštan 25. avgusta 1835. godine, o čemu svedoči i natpis iznad zapadnih vrata. Opljačkan je i zapaljen za vreme Revolucije 1849, a obnovljen 1851. godine

Ikone su radovi više majstora. Prestonu ikonu Presvete Bogorodice naslikao je čuveni  Aksentija Marodića, dok su Prestona ikona Hrista Spasitelja i praznične ikone radovi akademskog slikara Josifa Gojgnera iz 1885. godine. Gojgner je ikone slikao prema Doreovim ilustracijama za „Bibliju”. Ikona Presvete Bogorodica, koja zamenjuje Bogorodičin presto, takođe je ulje na platnu, na čijoj poleđini je napisano da ju je slikao Nikola Dimšić u Novom Sadu 18. decembra 1871. godine, a da ju je iste godine poklonila žabaljskom hramu gospođa Vata Zlokolička. 

Josif Gojgner je trebalo da radi i unutrašnju dekoraciju crkve ali ga je prerana smrt (1887) sprečila u tome, pa je žabaljski hram ostao nedovršene unutrašnje dekoracije čitavih 95 godina. Tek 1980. godine samouki, ali daroviti, slikar Dimitrije Riđički moluje unutrašnjost hrama i slika zidne slike uljanim bojama. Na južnom zidu naosa, Riđički je naslikao veliku kompoziciju „Racija 1942. godine”. Unutrašnjost crkve krasi Tron Presvete Bogorodice Trojeručice koji je u po uzoru na srednjovekovne ikonostase uradio u duborezu Branislav Nikolić iz Kragujevca, a ikonu Trojeručice živopisale su monahinje manastira Bođani.