OBJEKAT KOJI JE NASTAO ZA POTREBE VOJSKE, DANAS U SLUŽBI MLADIH PANČEVACA Dom omladine mesto umetnosti i kulture

Od samog nastanka zgrade, koja je zidana za potrebe Vojne granice i služila joj sve do njenog ukidanja (1881), prvih sto godina imala je istu svrhu, pa je tako u njoj do kraja Prvog svetskog rata bila smeštena austrijska vojna bolnica. U toj zgradi je potom formirana poljska vojna bolnica srpske vojske.

Međutim, najznačajniji period za istoriju zgrade vezuje se za vreme kada se u njoj nalazio Ruski sanatorijum Crvenog krsta Viteškog kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja. Ta ustanova počela je sa radom 10. marta 1920. godine i radila je sve do oslobođenja Pančeva u Drugom svetskom ratu, odnosno do 6. oktobra 1944. godine.

– U to vreme, uz pomoć predstavnika ruske Vlade u Jugoslaviji i Američkog Crvenog krsta, bolnica je opremljena najsavremenijom opremom i postala je vrhunska bolnica zahvaljujući stručnom kadru koji je u njoj radio a bio je sastavljen od ruskih lekara i bolničarki koji su izbegli u Pančevo za vreme Oktobarske revolucije – navodi se na sajtu Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Pančevu.

– Bolnicom je rukovodio dr Levitski, profesor hirurgije na Medicinskom fakultetu u Moskvi. U okviru Ruske bolnice nalazili su se biblioteka i i kapela u kojoj je služilo rusko sveštenstvo. Neposredno pre završetka Drugog svetskog rata većina ruskih lekara i ostalog osoblja napustila je bolnicu plašeći se represije od strane sovjetske armije. Po oslobođenju Pančeva bolnica je pretvorena u Bolnicu lakih ranjenika koja je ukinuta krajem januara 1946. godine.

U arhitektonskom smislu, zgrada Doma omladine, koja se nalazi na uglu ulica Svetog Save i Zmaj Jovine, predstavlja slobodnostojeći jednospratni objekat razvijene osnove u obliku slova „E”. Zgrada je zidana opekom sa svodnom konstrukcijom u podrumu, dok je u prizemlju i na spratu sa drvenom međuspratnom tavanicom.

– Široka glavna fasada je urađena u mirnom ritmu prozorskih otvora sa trodelnom atikom iznad krovnog venca. Bočne fasade su takođe veoma jednostavne, sa ravilno raspoređenim prozorima, jednostavnim fasadnim vencem i soklom. Na delovima dvorišne fasade, levo i desno od središnjeg, nalazi se po osam prozora. Prizemlje i srat imaju po jedan dugačak hodnik otvoren prozorima prema dvorištu. Zgrada Doma omladine u Pančevu nema stilskih obeležja. Izgrađena je kao tipski vojni objekat druge polovine devetnaestog veka, sa jednostavnom i strogom fasadom.

Stare fotografije prikazuju i ogradu oko objekta, sa stubcima kao i sa rešetkom i kapijom od kovanog gvožđa – navode iz pomenute ustanove. Nekadašnja vojna bolnica danas se vodi kao Dom omladine, a u njegovom sklopu nalazi se čuveno dvorište u kom se organizuju i razna kulturno-umetnička dešavanja.

Tekst i foto: L. Radlovački

Projekat „Industrijsko i kulturno nasleđe Pančeva – od fabričkih hala do umetničkih prostora“ realizuje Dnevnik Vojvodina press doo, a sufinansira Grad Pančevo. Stavovi u podržanom projektu ne izražavaju nužno stavove organa koji je dodelio sredstva.