Strit art i murali sve češće krase Sombor

Priča sa somborskim muralima je počela još u 19. veku kada je Jovan Čokor, ovdašnji profesor mađarskog jezika, pedagogije, metodike, ugarske istorije i aritmetike u somborskoj Srpskoj učiteljskoj školi na zidu rimokatolikog župnog ureda, ali i palate „In foro“, napravio i oslikao dva sunčana sata. Sunčanih satova je bilo i u drugim varošima, onaj na palati „In foro“ nije preživeo, ali zahvaljujući upravo zidnom slikarstvu i dvojezičnom upozorenju „Jedan od ovih ti je poslednji“ sunčani sat u okviru somborske „Pijace u lancima“ koja se nalazi kraj župnog ureda, može da baštini legendu protomurala.

Od tog doba, trebalo je da prođe više od jednog veka, da bi u poslednjoj deceniji 20., Sombor dobio pravi mural, oslikan rukom prerano preminulog akademskog slikara Ljubiše Dimitrijevića. Ovo delo nastalo na bočnom zidu nekadašnje „Likovne jeseni“ a sada galerije Kulturnog centra „Laza Kostić“, nažalost, zaklonjeno je nakon izgradnje zida nove fiskulturne sale Gimnazije „Veljko Petrović“. U novom milenijumu osvanuo je i mural posvećen modernim digitalnim tehnologijama na fasadi soc-realističke zgrade na uglu Čitaoničke i glavne gradske Ulice Kralja Petra Prvog, nakon čega je usledila prava ekpanzija ove vrste umetničkog izraza, često korištenog i u promotivne svrhe.

Tako je celokupnu srpsku javnost zaokupila vest od pre tri godine kada je na zidu svoje bivše osnovne škole „Dositej Obradović“ mural dobio i košarkaški as Nikola Jokić, tada samo učesnik ol star utakmica, vrhunske predstave američke NBA lige. Gigantski mural je oslikao Andrej Josifovski, poznatiji kao Pijanista, čije akcije i danas pobuđuju pažnju, ne samo srpske, umetničke ali i daleko šire javnosti, a pošto se radilo o svetskoj promociji tadašnje utakmice svih zvezda NBA košarkaške lige, ceo poduhvat je finansirala mastodont kompanija sportske opreme „Najki“. Ubrzo nakon toga, prepoznajući važnost ove vrste strit arta, svoj doprinos je dao i ovdašnji Kulturni centar „Laza Kostić“, koji je jedan od svojih bijenalnih salona „Likovne jeseni“ posvetio upravo muralima, pa je kao legat ostao mural „Idemo“ na zdanju „Sokolskog doma“ Sportskog centra „Soko“, posvećen Somborcima. Motivi na muralu bazirani su na svakodnevici koju žitelji Sombora provode, a.s obzirom na činjenicu da iz ovog grada dolaze mnogi slikari, pisci i poznate ličnosti, autori su pokušali da sve te simbole spoje u ovo  umetničko delo, pa se tako na njemu nalaze biciklisti, knjige, fotoaparati, gitara, ali i kotlić u kom se sprema čuveno tradicionalno jelo riblji paprikaš.

Da Jokićeva škola nije jedina u Somboru sa muralom, pobrinuli su se u OŠ „Bratsvo i Jedinstvo“ u kojoj su povodom Dana Evropskog Amazona i proglašenja Petodržavnog rezervata biosfere Mura-Drava-Dunav, deo pejsaža preselili na zid. Na muralu je oslikan dečak u vodi, u letnjem ambijentu, a oko njega se nalaze ptice, vodomari i rode, redovni posetioci Gornjeg podunavlja, čija je „prestonica“ , Bački Monoštor, takođe ukrašen muralom na zidu tamošnje škole.

Grad Sombor se oslikavanjem murala odužio i upokojenim velikodostojnicima Srpske pravoslavne crkve, pa je tako nedavno mural sa likovima patrijarha Pavla i Irineja oslikan na velikom zidu upravne zgrade JKP „Vodokanal“. Ovaj mural delo je beogradskog slikar Predraga Radovanovića.

M. Miljenović