BICIKLOM KROZ VOJVODINU: BANATSKI KARLOVAC (1) Apostol Filip i evnuh etiopske carice na zidu seoske crkve
Nova biciklistička tura krenula je tako što sam sa svojim dvotočkašem sišao sa voza na stanici Banatski Karlovac.
Stanica je otvorena za saobraćaj 1894. Ostatak pruge do Pančeva pušten je u saobraćaj 1896. Pored zgrade stanice je 1925. podignut spomenik učesnicima Srpske revolucije ili Srpskog narodnog pokreta u Vojvodini (1848-49).
Ulicom Kneza Miloša brzo stižem u centar ovog velikog sela u kojem se nalazi park na čijim se obodima nalaze stara rimokatolička i nova Srpska pravoslavna crkva.
Tokom 1997. godine pokrenuta je inicijativa za podizanje pravoslavnog hrama u Banatskom Karlovcu. Temelji Crkve Sv. apostola Petra i Pavle su urađeni u oktobru iste godine, a osveštani su 2000. od strane episkopa banatskog Hrizostoma. U periodu od 2002. do 2005. završeni su spoljni radovi na hramu i počinje svakodnevno bogosluže-nje u njemu. Od 2006. do 2010. postavljena su četiri zvona, postavljeni prozori i vrata, uvedena struja i urađena je elektrifikacija zvona…
Crkva je lepo oslikana a pažnju mi privlači jedna uramljena slika sa motivom, ne tako čestim na ovim prostorima: “Apostol Filip i evnuh etiopske carice”. Naime, apostol Filip krstio je ovoga crnca i evnuha etiopske carice. Po krštenju evnuh se vratio u svoju zemlju i počeo propovedati Hrista. On je bio prvi apostol hiršćanske vere među crncima u Etiopiji. Skončao je mučenički i „udostojio se carstva božjeg”. Srpska pravoslavna crkva slavi ga 4. januara po crkvenom, a 17. januara po gregorijanskom kalendaru.
U centru se nalazi izlog sa plakatima koji najavljuju filmove u lokalnom bioskopu koji je očigledno preživeo tranziciju što je prava retkost u vojvođanskim selima.
Na drugom kraju parka nalazi se rimokatolička Crkva Sv. Karla Boromejskog. Na početku 18. veka nemački doseljenici stižu u naselje Banatski Karlovac. Crkva je izgrađena o trošku riznice, a osvećena je 16. maja 1809. Crkva je danas u dosta lošem stanju a iznad ulaznih vrata postavljena je zaštitna mrežica kako delovi fasade ne bi padali na prolaznike.
U odnosu na ostale naseobine u Banatu, ovo selo je relativno mlado - naseljeno je planski 1802. i dobilo naziv Karlsdorf po ondašnjem austrijskom ministru rata i mornarice nadvojvodi Karlu. Prvobitno su bili naseljeni Nemci iz badenske oblasti, a uskoro se doseljava i slovensko stanovništvo, uglavnom katoličke veroispovesti, iz opština Karašova, Lupak i Klokotič.
Posle Prvog svetskog rata selo ulazi u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i 1921. menja naziv u Karlovo selo, pa 1922. novo postaje Karlsdorf da bi 1926. konačno dobio ime koje je u upotrebi i danas - Banatski Karlovac. Jedno kraće vreme, od 1950, do 1953. je bio Banatsko Rankovićevo o čemu svedoči spomenik palim borcima NOB-a u istom tom parku (podignu 1950) na kojem upravo piše to novo komunističko ime koje je sklonjeno i pre nego što je Aleksandar Ranković pao u Titovu nemilost.
Godine 1854. popisano je u mestu 2.278 duša, a ukupno u kompaniji, kojoj su sem Kalzdorfa pripadali Petrovoselo i Nikolinci, 9.430 duša.1869. otvorio je Gustav Jaroš prvu apoteku a iste godine Lorenc Kalitović je otvorio ciglanu. Godine 1870. uređena je poštanska služba, 1871. telegrafska, a 1893. i telefonska, 1873. dozvoljeno je opštini održavanje nedeljnih i godišnjih vašara. 1890. sazidana je nova opštinska kuća. 1874. osnovan je novčani zavod „Kalsdorfer Sparkassa“, akcionarsko društvo, a 1882. „Karlsdorfer Spar- und Kreditfereinn“, koji je 1884 god. kao prvi postao akcionarsko društvo.
Iz Velikog rata u selo se vratila 74 invalida
U Prvom svetskom ratu učestvovalo je 632 meštana, od kojih je 40 poginulo ili nestalo. Opština je otpremila 201 kola , oko 70 jahaćih konja i 1.400 rogate marve.
Posle rata ostalo je u selu 74 invalida. Za vreme promene vlasti krajem 1918. u mestu je očuvan mir i red. U novembru je srpska vojska zauzela Karlsdorf, koji je ušao u sastav Torontalsko-tamiške županije.
1876. meštanin Filip Herc osnovao je fabriku salame i mesnih proizvoda, a 1879. i sopstvenu, za ono vreme veoma napredno uređenu farmu. O veoma bogatom privrednom i društvenom životu govore brojna društva osnivana u tom periodu: Poljoprivredno društvo 1868, Kasina 1879, Pogrebno društvo 1891, Dobrovoljno vatrogasno društvo 1884, a Zemljoradničko društvo 1901.
Još 1875. Filip Herc je otvorio moderan hotel. 1894. osnovana je Šegrtska škola, 1898. Poljoprivredno-povrtna škola, 1900. država je preuzela opštinsku Osnovnu školu i zavela mađarski kao nastavni jezik. 1902. sazidana je nova školska zgrada sa osam učionica.
Od 1897. do 1902. izlazile su u Karlzdorfu novine „Károlyfalvaer Wochenblatt“.Napredovanje ove bogate opštine pokazuje najbolje porast broja stanovnika u drugoj polovini 19. i prvoj polovini 20. veka: 1869. popisano je 2.762 stanovnika, 1880. - 2.832 stanovnika, 1890. - 3.378 stanovnika, 1900. 3.504 stanovnika, 1910. - 3835 stanovnika, 1921. - 3.604 stanovnika. Rekordan broj stanovnika u posleratnom periodu selo je imalo na popisu 1981. čak 6.139, da bi do poslednjeg popisa 2022. on pao na 4.428.
U nastavku reportaže iz Banatskog Karlovca za sedam dana na ovom mestu čitaćete o zanimljivostima iz međuratne i posleratni istorije sela, lokalnom groblju, brojnim zatvorenim fabrikama u kojima je nekada radilo na stotine meštana kao i velikom bazenu koji je između ovog sela i Nikolinaca u letnjim mesecima do pre deset godina okupljao na stotine kupača, a danas je pun - ali kišnice.
