Tajne staroslovenskog kalendara KAKO SU NAŠI PRECI NAZIVALI MESECE I DANE U NEDELJI
Da li ste znali da naši preci nisu koristili današnja latinska imena meseci? Umesto toga, koristili su stare slovenske nazive meseci, poput sječko, veljača, grozdober ili studen
Njihova značenja i poreklo detaljno je objasnila Aleksandra Marinković Obrovski, filološkinja i osnivač sajta Svevlad, posvećenog istoriji starih Slovena.
Meseci u staroslovenskom kalendaru
U staroslovenskom jeziku Mesec se nazivao Luna, što znači „svetleti“, dok reč „mesec“ (staroslovenski „Mяsacь“) potiče od korena „mas“ ili „masa“, što znači „mera“. Meseci su započinjali pojavom Novog Meseca, a taj trenutak pratio je niz verovanja:
Ako se želja zaželi pri prvom srpu Meseca, verovalo se da će se ostvariti.
Novčić u džepu tokom Novog Meseca donosio je finansijsku sreću.
U nekim krajevima bilo je zabranjeno pranje rublja ili sečenje voćki, jer bi to donelo nesreću.
Posts from the serbia
community on Reddit
Narodni nazivi meseci
Stari Sloveni su imena meseci vezivali za prirodne pojave:
Siječanj – od reči „seći“
Veljača – mesec promena
Travanj – mesec bilja
Grozdober – mesec berbe grožđa
Studen – hladni mesec
Nazivi su se razlikovali po krajevima. U Nišu je januar bio koložeg, dok se u Timoku pamte nazivi poput trešnjar (jun), žetvar (jul), grozdober (septembar), listopad (oktobar) i koledar (decembar).
Najstariji zapisi datiraju iz 15. veka, a Vuk Karadžić je u 19. veku u Dubrovniku zabeležio hrvatske varijante: siječanj, veljača, ožujak, travanj, lipanj, srpanj, kolovoz, rujan, listopad, studen i prosinac.
Crkva je dodatno uticala na imenovanje, pa nastaju nazivi meseci kao što su bogojavljenski, sretenski, blagoveštenski, u skladu sa velikim praznicima.
Dani u nedelji
Stari Sloveni su imali i sopstvene nazive dana, povezane sa religijom i svakodnevicom. Prema Jakobu Grimu:
Ponedeljak – dan posle nedelje
Utorak – drugi dan
Sreda – srednji dan
Četvrtak – četvrti dan
Petak – peti dan
U nekim teorijama sedmica je imala šest dana, gde je šesti dan bio „dan kada se ne dela“ – prethodnik nedelje. Pet takvih nedelja činilo je mesec od 30 dana, što se poklapalo sa lunarnim menama.
Četvrtak je bio posvećen bogu Perunu, a kod Baltičkih i Polapskih Slovena taj dan se i danas naziva „Perendan“. Puna sedmica od sedam dana uvodi se tek sa prihvatanjem hrišćanstva, kada se javlja i subota, iz starojevrejske reči „sabata“ (dan odmora).
Narodni mesečnik i običaji
Pored crkvenih praznika, narod je stvorio svoj mesečnik verovanja i običaja:
Januar – Tucindan, Božić, Bogojavljenje, Savindan
Mart – Mladenci
April – Blagovesti
Maj – Đurđevdan
Jul – Ognjena Marija
Pastiri su koristili drvene kalendare, urezujući znakove za dane: krst za nedelju, kosu crtu za manji praznik, a običnu crtu za svakidan. Svake nedelje odsecao se deo štapa, beležeći prolazak vremena.
Jedan naziv ponekad je važio za dva meseca. Tako je studen označavao i novembar i decembar. Nazivi su zavisili od klime: kod Hrvata lipanj označava jun, jer tada cveta lipa, dok kod Poljaka lipa cveta mesec dana kasnije, pa je lipiec – jul.
