BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Čonoplja (1) Selo na sat jahanja od grada, a žitelja manje nego pre dva veka
Stižem u Čonoplju iz pravca susednog sela Svetozar Miletić i nakon dvojezične table (srpski ćirilica i latinica i mađarski) uz kanal pun visoke trske stižem do Ulice Marka Oreškovića koja me vodi u centar sela kojim dominira rimokatolička Crkva Svih Svetih.
Centar sela je jako lepo uređen, preko puta crkve stoji velika višejezična info-tabla sa mapom sela na kojoj su ucrtane sve njegove znamenitosti.
Najraniji zapis o selu potiče iz 1399. kada je posed Čomakla zabeležen u jednom aktu o razgraničenju u okolini naselja Sentmihalj (preteče današnjeg Sombora). Čonoplja se tada nalazila u vlasništvu vlastelinske porodice Cobor. Selo Čomoklja pominje se i 1520. kada je ovde živelo sedam domaćina mađarskih imena.
Posle turskog osvajanja Bačke, Čonoplja je 1570. zapisana kao selo u somborskoj nahiji, u kome je živelo 26 domaćina srpskih imena. Neposredno nakon povlačenja Turaka (1687) Čonoplja je naselje sa 20 kuća a stanovništvo se do kraja 17. veka raselilo, a Čonoplja je, kao nenastanjena pustara, 1702. pripojena posedima somborskih graničara.
Sačuvan je opis pustare Čonoplja, koji je 1746. načinio komorski administrator Franc Redl. U njemu je navedeno da je pustara udaljena od Sombora jedan sat jahanja i da na njoj postoje crkveno mesto, stajaće i tekuće vode, kao i uređeni salaši somborskih graničara. U ataru Čonoplje moglo je da se naseli 80 zemljodelaca i da bude zasejeno 350 njiva jesenjih, a 215 njiva prolećnih useva (po 70 njiva ječma i zobi, 40 prosa i 35 njiva kukuruza). Pašnjaci su mogli da ishrane 400 grla stoke, a livade su davale 500 plastova sena. Procena godišnjih prihoda iznosila je 517 forinti i 30 krajcera, a vrednost pustare procenjena je na 10.350 forinti.
Nakon razvojačenja Sombora, Čonoplja je postala komorski posed, na kome je, po preporuci komorskog administratora Franca Redla, 1747. naseljen deo graničarskih somborskih bunjevačkih porodica (prve preseljene bile su pojedine grane porodica Bošnjak, Burnać, Džinić, Pašalić, Paštrović, Probojčević i Vuković, a zatim su doseljene i porodice Beretić, Kovačević, Palić, Pašalić, Pletikosić, Požarković, Stanković, Žuljević i druge). Ataru Čonoplje je uskoro pripojen i atar susedne pustare Dolovi.
Baron Redl je 1752. poverio Janošu Estergamiju da u Čonoplju preseli i nekoliko desetina mađarskih i slovačkih porodica rimokatoličke veroispovesti.
Novo masovno naseljavanje ovog sela dogodilo se 1786. kada je kolonizovano preko 100 nemačkih porodica, a već 1791. u Čonoplji živi 2.137 stanovnika, 1810. - 3.097 (više nego danas), 1836. - 4.236, 1882. - 5.130, 1900. - 4.861, a 1931. - 4.859 stanovnika. Nakon Drugog svetskog rata, krajem 1945. na mesto raseljenog nemačkog stanovništva, u Čonoplju su kolonizovane 493 mahom srpske porodice (sa 2.496 članova), sa Korduna (većinom iz srezova Slunj i Cetingrad, a manji deo iz Vojnića, Vrginmosta i Cazina). Na prvom posleratnom popisu iz 1948. g. Čonoplja je imala 5.733 stanovnika i njihov broj od tada iz popisa u popis pada da bi na poslednjem 2022. selo imalo samo 2.696 žitelja.
Lopovi ukrali vredan pehar
U Crkvi Svih Svetih 2012. dogodila se pljačka. Lopovi koji su u hram ušli prosecajući otvor u vratima sakristije oštetili su tabernakul (svetohranište) i ukrali vredan pehar, koji se u čonopljanskoj crkvi nalazi više od jednog veka. Sličan slučaj dogodio tih dana i u Telečki gde su ukradeno još tri pehara pa je očigledno bila reč o organizovanoj bandi.
Župa Svih svetih u Čonoplji utemeljena je 1761. Prema pisanju Ivana Burnaća, prva crkva u Čonoplji podignuta je 1750. i podigli su je bunjevački Hrvati. Nekoliko decenija kasnije, tačnije 1806. godine o trošku komorske uprave u Čonoplji je izgrađen župni dom, a 1819. na mestu stare i nova crkva. Dugačka je 44 metra, široka 12, visoka 13, a toranj je visok 32 metra…
U selu postoje tri kulturnoumetnička društva. KUD Vuk Karadžić osnovano je 1952. Učestvovalo je na mnogobrojnim domaćim i inostranim festivalima. Između ostalih upisali su se na Balkanskom festivalu izvornog stvaralaštva, Festivalima u Topoli, Tesliću i Aleksandrovcu. Za svoj rad osvojili su nagradu Kulturno prosvetne zajednice Sombor, opštinskih i pokrajinskih institucija, kao i na putovanjima u Nemačku i Mađarsku. KUD Aranji Janoš postoji više od 70. U ovom društvu rade tri folklorne i po jedna dramska i muzička sekcija. Odlikuju ih prelepe narodne nošnje. Učestvuju i na smotri mađarskog folklora pod imenom „Gyöngyös Bokréta” u Tornjošu. KUD Bunjevačka grana je osnovano 2002. dok je preteča pod imenom Bunjevačka kasina radila od 1920. do 1941. U okviru današnjeg Udruženja rade folklorna i glumačka sekcija, a ovo društvo je organizator Žetvene svečanosti i Bunjevačkog prela u selu.
Kako su većina stanovnika sela danas stari ljudi, meštani se žale da su i sva tri KUD-a proredila svoje aktivnosti. Sa druge strane u Osnovnoj školi Miroslav Antić u Čonoplji trude se da sačuvaju veštine iz davnih dana - poput slamarstva. U okviru izborne nastave narodne tradicije deca uče da je slama prirodni materijal od koga se veštom pripremom, peglanjem, lepljenjem, pletenjem, seckanjem i tkanjem stvara čarolija oblika predmeta, slika i nakita, marljivo uče đaci na izbornoj nastavi narodne tradicije.
Za sedam dana na ovom mestu čitajte o Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Čonoplji, Kalvariji, Jevrejskom groblju, Beloj crkvici na ulazu u selo kao i farbari i ciglani, dvema fabrikama koje su nekada zapošljavale na stotine radnika a danas zvrje prazne.
