BICIKLOM KROZ VOJVODINU: SVETOZAR MILETIĆ (3) Prema tradiciji, leva strana crkve je bunjevačka a desna mađarska
Svetozar Miletić je jedno od onih sela u bačkoj ravnici sa neočekivano zanimljivom geografijom. Centrom mesta dominira rimokatolička crkva rođenja Blažene Djevice Marije sa Kipom Svetog Trojstva ispred.
Ispred crkve je i lepo uređen mali park sa dečijim ljuljaškama. Tu sam na klupi pojeo svoj ručak kupljen u prodavnici. Neko bi rekao da je grehota što pored čuvenog “lemeškog kulena” jedem sir “Somborka”, čvarke i jogurt iz radnje, ali kratko vreme do polaska poslednjeg voza iz Sombora za Novi Sad i Čonoplja koju je još trebalo da obiđem, uslovili su brzi ručak na klupi ispred crkve.
Do crkve se nalazi brdo na kojem se nalaze groblje i velika Kalvarija koja dominira iznad sela i vidi se još kad mu prilazite iz pravca Sombora.
Prva crkva, posvećena Rođenju Blažene djevice Marije (Maloj Gospojini), podignuta je 1752/53. u središtu sela, na istom mestu gde se i danas nalazi. Kako piše somborski portal “Ravnoplov”, o tome je ostao zapis u Letopisu franjevačkog manastira u Somboru u kome piše da je 16. jula 1752. u prisustvu okolnih i lokalnih plemića, časni otac Mirko Budai, starešina somborskog franjevačkog manastira, postavio kamen-temeljac crkve koja se podiže o trošku plemenitih stanovnika sela Miletića. Prva miletićka crkva bila je sagrađena od sirove cigle i njena dužina iznosila je 15 hvati (28,5 metara), a širina pet hvati (9,5 metara).
Od 1803. g. crkva je bila pod patronatom 36 plemićkih porodica, koje su postale vlasnici sela i seoskog atara. Prema podacima iz 1810. crkva je bila dugačka 22 hvata (41,8 metara), što znači da je krajem 18. ili početkom 19. veka bila produžena. U to vreme u izgradnji je bio crkveni toranj (kada je dovršen bio je visok 103 stope, ili oko 32,5 metra), sa četiri zvona, čiji je današnji limeni krov nastao znatno kasnije (1888). Crkva je, zbog ruiniranosti, ponovo temeljno obnovljena i proširena 1818.
Godine 1842. crkva je skoro potpuno ponovo izgrađena, a tada su srušeni svi zidovi, osim pročelja crkve i tornja, i na njihovom mestu sazidani su novi, od kvalitetne cigle i čvrstog materijala. Crkva je ujedno i dodatno produžena za četiri hvata (7,6 metara). Tradicionalno, leva strana crkve bila je bunjevačka, a desna mađarska. Imućnije plemićke porodice kupovale su svoje stoce (klupe) u crkvi, a strogo se pazilo da u njima mogu da sede samo vlasnici.
Fudbal se u selu igra od 1912.
Meštani ovog sela uključeni su u najrazličitija udruženja koja se bave sportskim aktivnostima, lovom, kulinarstvom, muzikom, očuvanjem kulturne baštine itd. FK Jedinstvo iz Svetozara Miletića osnovan je 1920. pod imenom “Soko”, iako se, prema nezvaničnim informacijama, fudbal u ovome mestu igra od 1912. U leto 2018., nakon 13 godina pauze, FK Jedinstvo u Svetozaru Miletiću je ponovo pokrenut i uključuje se u Međuopštinskoj ligi Sombor - 2. razred, najnižem rangu fudbala u Srbiji, gde se i danas takmiči.
Pored fudbala u selu postoje, karate i šah klub a do 2017. organizovan je i “Lemeš ring” - motokros takmičenje sa velikim brojem internacionalnih učesnika. I dalje postoje Dobrovoljno vatrogasno društvo, Lovačko društvo “Srndać” i Muzičko društvo “Musica Viva”.
U Lemešu deluje Hrvatsko bunjevačko kulturno-umjetničko društvo “Lemeš” i Hrvatsko kulturno umjetničko društvo “Knezi Stipan Šimeta”, dok su ovdašnji Mađari okupljeni u kulturno-umetničkom društvu “Németh László”.
Od manifestacija koje organizuju ovdašnji Hrvati-Bunjevci treba pomenuti žetelačke svečanosti - Dužijancu kao „Marin bal“ (prelo). U selu se igra i ulični šah, jedan od tri takva u Vojvodini. Poznati kulinarski specijalit sela je lemeški kulen a od 2006. održava se gastronomski festival Lemeški kulen fest.
U crkvi se nalaze i stara propovedaonica, kao i pneumatičke orgulje na koru, koje su postavljene 1912. godine, nakon obnove crkve. Orgulje su sa 12 registara, a proizvela ih je temišvarska radionica „Wegenstein Lipod es fia“ (njene mesingane cevi, kao i crkvena zvona, odnete su tokom Prvog svetskog rata, za vojne potrebe).
Značajnije obnove crkve izvedene su 1965. i 2005. a u novije vreme postavljeni su postolje sa Pietom i oltar Gospe Lurdske, koji je početkom 21. veka prenet iz zapuštene katoličke crkve u Kljajićevu.
Ispred crkve nalazi se kameno raspeće koje je 1796. podigao Ivan Pijuković, kao i dva spomenika u vidu stuba (stariji spomenik Blažene djeve Marije, koji je 1924. popravljen o trošku devojčice Estere Alage, i spomenik Presvetom Trojstvu, koji je 1923. podigla udovica Karolina rođ. Horvat, supruga pok. Šime Vujevića).
Osim crkve, jedan od arhitektonskih simbola današnjeg sela je i Kalvarija sa kapelom posvećenom Gospi od milosrđa, koja se nalazi na uzvišici nedaleko od seoske crkve. Zapisi beleže na tom mestu kroz istoriju najmanje dve kapele, a predanje crkvu zemunicu još iz vremena turske uprave. Prva kapela podignuta je 1767. a oko 1870. obnovljena je stara ili je sagrađena nova kapela na Kalvariji, koja je, istovremeno, posvećena.
Uz saglasnost Subotičke biskupije stara kapelica srušena je 1924. kada je počela izgradnja današnje kapele po projektu somborskog inženjera Svetozara Krotina. Izgradnjom je rukovodio građevinski preduzetnik Jozef Bazler, a kapela je dovršena četiri godine kasnije (1928), kada je na Gospu Snežnu (5. avgusta) posvetio subotički biskup Lajčo Budanović. Građena je u neoklasicističkom stilu, na tri nivoa (kripta u podrumu, crkvica u prizemlju i krov sa dva tornja, koji ujedno služi i kao terasa i vidikovac). Subotički biskup Lajčo Budanović, koji je posvetio kapelu u Miletiću 1928. Oltar kapele Gospe od Milosrđa predstavljao je donaciju plemićke familije Deker, čiji potomci danas žive u Budimpešti.
